We moeten het eens over de jeugd hebben

De podcast ‘Hart op de tong’ staat komende vrijdag in het teken van de jeugdhulp. Die hulp wordt alsmaar duurder, maar leidt dat geld ook tot meer geluk onder kinderen en jongeren?

Laurens van Voorst is behalve gemeenteraadslid van Hart als communicatieadviseur betrokken bij jeugdhulp-projecten in diverse regio’s. Fractievoorzitter Mirjam van Esch werkt als studie- en beroepskeuzeadviseur voor en met jongeren en is daarnaast steunouder. Jeugdhulp is een van haar portefeuilles als raadslid.

Ondanks dat ze zelf allesbehalve jong zijn (Laurens is 64, Mirjam 60) zijn ze bovengemiddeld betrokken bij de jeugd en, voor wat betreft het raadswerk, de jeugdhulp. En daarmee gaat het in Meierijstad relatief goed en in Nederland in het algemeen niet geweldig.

Focus op preventie

Om met Meierijstad te beginnen. Laurens ziet in zijn werk regio’s koerswijzigingen maken, waartoe deze gemeente en regio al een jaar of vier geleden besloten. ‘Neem het streven om jeugdhulp met verblijf buitenshuis zoveel mogelijk te vervangen door hulp in huis. Dat is niet alleen goedkoper, maar doorgaans ook beter: kinderen en jongeren knappen meestal niet op als ze uit huis worden gehaald’, zegt hij. Mirjam voegt eraan toe dat de focus op preventie zich in Meierijstad terugbetaalt.

Mirjam nam jaren geleden al het initiatief om het college te vragen om een regelmatige en uitgebreide verantwoording over hoe het geld wordt besteed binnen het zogeheten sociaal domein, waar jeugdhulp een onderdeel van is. Het leidt in het algemeen tot tevredenheid.

Jeugdbescherming

Maar ook in onze gemeente en regio Noordoost-Brabant zijn er zorgen. In een brief aan de raad informeerde wethouder Menno Roozendaal (Jeugdhulp, PvdA/GroenLinks) over ontwikkelingen bij instellingen voor jeugdbescherming en reclassering, de zogeheten gecertificeerde instellingen (GI’s).

De wethouder windt er in de brief geen doekjes om: ‘Er is een crisissfeer rondom de GI’s: we zien een haperend stelsel, een toenemende complexiteit en juridisering van de gezinsproblematiek, veranderende opvattingen over jeugdbescherming en een oplopende werkdruk’.

En dan staat Brabant er dankzij kordaat optreden van die instellingen en gemeenten nog relatief goed voor. Maar ondanks het ‘gepast optimisme’ van de wethouder is het ook hier niet allemaal koek en ei. Zo is er om tal van billijke redenen, waaronder kwaliteitsverbetering, voor de jeugdbescherming en reclassering dit jaar 30% meer geld nodig dan in 2023.

Steeds meer jeugdhulp

Het past in een trend die al tientallen jaren gaande is. In het algemeen maken gemeenten jaar op jaar meer geld voor jeugdhulp vrij dan de inflatie rechtvaardigt en jaar op jaar komt het leeuwendeel van de gemeenten niet uit. Hoe komt dat?

De belangrijkste reden: steeds meer kinderen en jongeren komen in aanmerking voor jeugdhulp. En dat heeft weer meerdere oorzaken. Zo zijn wetenschappers, artsen en hulpverleners steeds beter in staat om steeds gedetailleerdere afwijkingen van Het Gemiddelde Kind zichtbaar te maken. En voor elke, al dan niet minuscule afwijking, is wel een therapie of ondersteuning te bedenken.

Een andere oorzaak is dat er meer gezinsproblemen zijn. Waarmee we zijn aanbeland bij de vaststelling dat veel problemen die jeugdigen ervaren te voorkomen of te verhelpen zijn door aandacht aan het gezin te besteden. Ter illustratie: maar liefst 93% van de minderjarige cliënten van de jeugdreclassering komt uit gebroken gezinnen. Bij de jeugdhulp in het algemeen gaat het om 80%.

Het is allemaal niet nieuw. Want behalve dat deze oorzaken steeds zichtbaarder en ernstiger worden, waren ze er al voor de jeugdhulp in 2015 werd overgeheveld van de provincies naar de gemeenten. Openbaar bestuurders, beleidsmakers en wetenschappers stortten zich zowat om de zeven tot twaalf jaar over de vraag hoe deze trend kan worden gestopt.

Repareren

Laurens haalt er een promotieonderzoek van wetenschapper Sharon Stellaard bij, die alle hervormingen vanaf de jaren zeventig van de vorig eeuw onderzocht en vaststelde hoe de overheid sindsdien niets anders doet dan repareren en nooit aan hervormen toekomt. Zelfs niet bij de reparatie van vorig jaar die de naam Hervormingsagenda kreeg.

[tekst gaat verder onder het krantenknipsel]

Sharon Stellaard in het dagblad NRC.

En die reparatie is dan ook nog vaak een terugkeer naar een situatie die pakweg tien jaar geleden zo nodig moest worden afgeschaft. ‘In 2015 werd de nadruk gelegd op lichte, goedkope hulp. Door die tijdig aan te bieden zou zware hulp kunnen worden beperkt. In 2024 roept staatssecretaris Van Oijen precies het tegenovergestelde.’

‘Eind jaren tachtig werd besloten dat ‘de zware gevallen’ voorrang kregen. Het gevolg was dat verwijzers massaal cliënten een zwaar geval noemden. Tien jaar later werd de voorrangsregeling afgeschaft en nu komt die weer terug. We weten dus al wat het effect zal zijn’.

Faillissement

En dan moeten we het nog hebben over al die aanbieders van jeugdhulp. ‘Zij worden betrokken bij elke reparatie en wat ze dan ook inbrengen: de continuïteit van de eigen organisatie staat met stip nummer één.’

Het is zichtbaar bij de jongste ingrijpende operatie binnen de jeugdhulp: het streven om uithuisplaatsingen tot nul te terug te brengen. Dit brengt diverse organisaties in financiële problemen. Organisaties die door fusies en overnamen ook nog eens enorm groot zijn geworden en waarbij een faillissement ernstige gevolgen zou hebben. Of gemeenten maar willen bijpassen.

Dit alles is nog maar een tipje van de sluier van wat er in de jeugdhulp gaande is.

Gekissebis

Waarbij moet worden opgemerkt dat Laurens vooral actief is bij projecten, gemeenten en regio’s waar het allemaal nog niet soepel loopt. Terwijl Mirjam bovenop de lokale en regionale jeugdhulp zit en ziet hoe goed we het hier voor elkaar hebben.

Dat verschillend perspectief is goed, want leidt vast en zeker tot een boeiend gesprek. Een gekissebis vol ‘Nee want’ en ‘Ja maar’. Waarbij Mirjam en Laurens ervoor zorgen dat het ondanks het zware onderwerp altijd gezellig en onderhoudend blijft. U vindt de podcast van Hart komende vrijdag hier. Wie daar nu op klikt, vindt die van vorige week. Waarin de jeugdhulpspecial spontaan werd bedacht.