zondag
22 dec
De ruimtelijke ordening loopt vast door alsmaar protesterende inwoners én hopeloos ingewikkelde procedures. Hart op bezoek bij bezwaarmakers.
Laurens van Voorst is gemeenteraadslid van Hart en was afgelopen donderdag te gast bij inwoners die tegen een bouwplan pal achter hun achtertuin zijn. Laurens vindt allang dat het niet goed gaat met de inbreng van inwoners over ruimtelijke plannen en werd die avond in zijn mening bevestigd.
Dit stuk gaat niet over dat specifieke plan. Dit artikel is ook niet met de mensen van die avond afgestemd en dat hoeft ook niet – we houden het anoniem en beperken ons tot zaken die illustratief zijn voor zowat elk bouwplan.
De avond begon met koffie en het op tafel leggen van maar liefst drie goedgevulde ordners. Drie mappen over één bouwplan. En dan is het bestemmingsplan nog niet eens ingediend bij de gemeenteraad. De ordners zitten trouwens vol aanleidingen tot zorgen en ergernis bij de koffie inschenkende dame en heren.
Hart kent de weerstand, want schuift nogal eens aan bij inwoners. ‘We weten dat er woningnood is en dat er gebouwd moet worden, maar niet hier’. Of, zoals het afgelopen week klonk: ‘Wel hier, maar niet zo massaal’.
Pukkels
Hart krijgt in het algemeen pukkels van dat verzet. Want, lieve lezers van deze site: we kunnen de woningnood niet verminderen en tegelijkertijd alles in uw directe omgeving onveranderd laten. Grote kans dat het huis waar u nu woont ooit een weiland of bos was. Tien jaar geleden, vijftig jaar geleden of anders wel drie eeuwen geleden. Overigens geldt dat niet alleen voor woningbouw, maar ook voor andere maatschappelijke opgaven.
Maar wat Laurens vooral is bijgebleven van die avond: hoe vreselijk ingewikkeld de processen en procedures zijn om inbreng te leveren. En hoe slordig ons college omgaat met de door haarzelf gemaakte regels.
Zo ontstond er tijdens het eerste kopje koffie al een spraakverwarring over intaketafel, omgevingstafel, omgevingsdialoog, zienswijzen, bezwaren en de gang naar de Raad van State.
Omgevingsdialoog
‘We hadden uitgenodigd moeten worden bij de omgevingstafel’, stelde een van de buren van toekomstige appartementen. ‘En nu hoor ik dat er niet eens een omgevingstafel is gehouden! Dat deugt niet.’
Laurens sputterde tegen. Want feit is dat een omgevingstafel inderdaad nog niet verplicht is en dat het sowieso een wat vaag bedenksel is. Ambtenaren praten tijdens die ’tafel’ met de initiatiefnemer en mogen zelf besluiten of ze wel of geen buurtbewoners of anderen uitnodigingen.
Wat dan weer wel verplicht is: de omgevingsdialoog. Die móet de initiatiefnemer houden voor omwonenden. De initiatiefnemer maakt een verslag van de raadpleging van buurtbewoners en dient dat document in bij het college – inclusief handtekeningen van alle deelnemers.
De handtekening van deelnemers aan de dialoog betekent niet dat ze het eens zijn met het bouwplan, maar houdt slechts in dat het verslag deugt. De praktijk leert dat bezwaarmakers niet willen ondertekenen, omdat ze denken dat ze daarmee dus wel instemmen. En verder leert de praktijk dat veel initiatiefnemers geen zin hebben om kritiek op hun plan in het verslag te zetten.
Rommeltje
En zo krijgt het college nogal eens plannen voorgeschoteld zonder deugdelijk verslag van de omgevingsdialoog. Hart maakte al eens mee dat het college daar schouderophalend over deed en alsnog instemde met het bouwplan. Ook kreeg de raad weleens verslagen voorgeschoteld zonder de handtekeningen. Of, ook erg: voorstellen om een bestemmingsplan te wijzigen zonder zelfs zo’n verslag.
Zo wordt het een rommeltje. Het leidt tot verbale schermutselingen in de raad, tot boze burgers, inspreekbeurten bij commissievergaderingen en heel vaak tot de gang naar de Raad van State. Dat leidt steevast tot ernstige vertragingen van bouwplannen en juist dat kunnen we niet hebben.
Kan het anders? Jazeker. Drie ideeën ter verbetering. Maar eerst een uiteenzetting van het complexe proces.
Intaketafel
Als een bouwplan wordt ingediend, is eerst de ambtenarij van de gemeente aan zet. Tijdens de zogeheten intaketafel, een wekelijkse vergadering van ambtenaren die over bouwzaken gaan, wordt bekeken of een plan kans van slagen heeft.
Dat is wijs. Een flutplan dat toch wordt behandeld, leidt maar tot langdurige en dure procedures die uiteindelijk tot niets leiden. Een telefoontje aan de indiener is dan handig. ‘Dit wordt om die en die redenen niks. Zie ervan af of begin opnieuw. Doei!’
Snijdt het plan wel hout, dan volgt de omgevingstafel. De initiatiefnemer, vaak een projectontwikkelaar, mag dan op het gemeentehuis komen en hoort daar wat er eventueel moet worden aangepast om er een succesvol voorstel van te maken. ‘En nee, mevrouw, daarmee garanderen we niet dat het doorgaat. Wij zijn adviserende ambtenaren, geen besluiten nemend college of raad.’
Eventueel kunnen ambtenaren buurtbewoners uitnodigen voor die omgevingstafel. Hart stelt vast dat die vrijblijvendheid tot verwarring leidt. Zie af van overleg met derden of doe het altijd. Het is trouwens niet erg om omwonenden over te slaan, want die komen nog aan bod.
Omgevingsdialoog
Dat gebeurt bij stap drie, de al beschreven omgevingsdialoog. Pas als die is gehouden, wordt het plan voor het eerst formeel ingediend. Als het plan binnen het huidige bestemmingsplan past (na 1 januari 2024: omgevingsplan), handelt het college het zelf af. Overigens moet het college van goede huizen komen om een plan af te keuren dat binnen het bestemmingsplan past.
Moet het bestemmingsplan worden gewijzigd (bijvoorbeeld van een winkel- naar een woonfunctie) en ziet het college dat wel zitten? Dan legt het college die wijziging zes weken ter inzage. Wie belanghebbend is, kan zienswijzen indienen. Het college beoordeelt die. Soms leidt het tot aanpassing van een plan en soms worden bezwaren afgewezen.
De gemeenteraad neemt uiteindelijk een besluit en krijgt altijd alle zienswijzen te lezen, inclusief de reactie van het college. Regels over het toevoegen van een verslag van de omgevingsdialoog bij de stukken voor de raad zijn er nog niet – het college voegt ze soms bij en soms ook niet. Hart heeft gevraagd dat voortaan altijd te doen.
Is het bestemmingsplan vastgesteld, dan is er nog één mogelijkheid voor belanghebbenden, zoals buurtbewoners, om bezwaar te maken: de Raad van State. De uitspraak van die bestuursrechter is bindend.
Het kan beter
Dan nu wat er beter kan.
1. College, wees duidelijk – Maak omwonenden duidelijk hoe het proces eruitziet en dat een omgevingsdialoog verplicht is én dat de gemeente er behalve die verplichting niets mee te maken heeft. Want het is zaak van de initiatiefnemer. Om die reden moeten wethouders ook wegblijven bij omgevingsdialogen. Want met die aanwezigheid wekken ze de indruk dat ze nu al achter het plan staan.
2. College wees streng – Accepteer geen enkel plan zonder deugdelijk verslag van de omgevingsdialoog. ‘Als we dit verslag zonder handtekeningen accepteren, komen er geheid later bezwaren. Van de omwonenden en anders wel van de raad. Daar worden wij niet blij van en u nog minder. Dus hupsakee, doe uw huiswerk over.’
3. Maak omwonenden verantwoordelijk – Zowat elk plan heeft behalve financieel profijt voor de bedenker ook een maatschappelijk nut. Dat geldt voor windturbines, opvang van asielzoekers, nieuwe woningen en vast nog veel andere dingen.
Publieke belang
Maak mopperaars verantwoordelijk voor dat belang. En als zo’n oproep geen gehoor vindt, leg uit dat college en raad individuele belangen toch echt moeten afwegen tegen het algemene en dus publieke belang. En dat dit publieke belang vanzelfsprekend zwaarder weegt.
‘Beste buurman van dat mogelijke appartementencomplex, we begrijpen echt uw zorgen over drukte, parkeerproblemen, schaduw, gebrek aan privacy, verlies van uitzicht of wat dan ook. Maar vertel ons: hoe gaan we de woningnood dan wél oplossen? En o ja, welke locatie u ook bedenkt: u gaat met ons mee om het de omwonenden daar te vertellen. Deal?’ Zoiets dus.
(Overigens slaat dit niet op het gesprek dat Laurens afgelopen donderdag met bezwaar makende inwoners had. Want die accepteren nieuwe woningbouw in hun buurt, maar hebben ingrijpende wijzigingsvoorstellen.)
Vastlopen
Steeds vaker klinkt het dat Nederland vastloopt. Dat elk plan leidt tot lange juridische procedures. Hart denkt niet dat ze De Oplossing heeft, maar Hart weet wel dat duidelijkheid en een appèl op verantwoordelijkheidsgevoel helpen.
En o ja: Hart weet ook dat bezwaren in zeven van de tien gevallen snel zijn vergeten als een plan alsnog is uitgevoerd. Dat blijkt bij de meeste azc’s (uitzonderingen zijn Budel en Ter Apel), zonnepaneelvelden, nieuwe huizen en glazen boerderijen.
Zeven van de tien. Niet tien van de tien.
