Een referendum is een heel slecht idee

Een referendum is een heel slecht idee. Het leidt tot polarisatie en zet een streep door allerlei mooie oplossingen voor problemen.

Komende donderdag gaat het tijdens een beeldvormende avond over twee ideeën om de invloed en betrokkenheid van inwoners te versterken: het burgerberaad en het referendum.

Burgerberaad

Zo’n burgerberaad – de rijksoverheid spreekt liever van een burgerforum – is best een goed idee, al leert de ervaring dat het gemakkelijk mis kan gaan. Hoe voorkom je bijvoorbeeld dat niet alleen mensen met tijd (senioren) en kennis (hoogopgeleid) meedoen met zo’n debat over een lokaal thema?

Gelukkig zijn er goede voorbeelden, zoals in Duitstalig België – een regio met ongeveer net zo veel inwoners als Meierijstad en met een flinke reeks aan successen op dat gebied.

Alleen ja of nee

Van een referendum moet Hart weinig hebben. Dat zit vooral in het feit dat er bij een referendum slechts twee opties zijn: ja of nee. Twee bezwaren daar tegen. De eerste is dat oplossingen vaak tussen ja en nee inliggen. Al die oplossingen gaan bij een referendum in de papierversnipperaar.

Een voorbeeld: mag de gemeente bouwen in het buitengebied? De voorstanders van het verminderen van de woningnood vullen ja in, de fans van veel open buitengebied kiezen nee. Maar er zijn toch ook mensen die voorstander zijn van woningbouw en van een fraai buitengebied?

Die mensen worden vast en zeker uitgedaagd om met oplossingen te komen waarmee ze beide voorkeuren verenigen. Zoals: ‘Nieuwe woonwijkjes realiseren we niet in the middle of nowhere, maar plakken we tegen de bestaande bebouwde kom aan’. Of: ‘We kiezen voor locaties waar agrariërs hun bedrijf sluiten, want daar is het nu al deels versteend’.

Dit soort ideeën sneuvelen bij een referendum. Het is ja of nee en fraaie compromissen zijn niet mogelijk. Compromissen trouwens, die bij een burgerberaad of burgerforum juist alle kans krijgen.

Polarisatie

Daar komt nog eens bij dat referenda de polarisatie versterken. ‘Ja!’ roepen voorstanders tegen de tegenstanders. ‘Nee!’ schreeuwen de tegenstanders terug. Van wat voor vorm van overleg is geen sprake. Dat is kwalijk, want juist polarisatie is het begin is van aantasting van democratie, zoals Hart vorige week schrijver Ilja Pfeiffer al citeerde.

[tekst gaat verder onder de foto]

Ilja Leonard Pfeiffer tijdens de Dag voor de Raad.

Bezwaar drie is dat de wereldwijde praktijk leert dat juist tegenstanders geneigd zijn om naar de stembus te gaan. Dat heeft te maken met het oerbrein van ons mensen: we veren op als we ergens voor vrezen en dus iets willen voorkomen. Alles wat naar onze wens is, maakt ons laconiek. ‘Helemaal prima dat bouwen in het buitengebied, ik hoef dat idee niet tegen te houden. Ik blijf thuis.’

Verantwoordelijkheid

Het neemt allemaal niet weg dat Hart warm voorstander is om de politieke burgerparticipatie op een hoger niveau te brengen. Om inwoners meer invloed en zeggenschap te geven, zoals zo veel andere partijen trouwens ook betogen.

Waarbij Hart verantwoordelijkheid toevoegt aan de door anderen al genoemde ingrediënten invloed en zeggenschap. Want democratie is niet voor je eigen belang pleiten, democratie is verantwoordelijkheid nemen voor het publieke, algemene belang.

Overigens is de gemeenteraad zelf natuurlijk de ultieme vorm van politieke burgerparticipatie, leerde Hart tijdens de Dag voor de Raad van hoogleraar Geerten Boogaard. Inwoners kiezen uit hun gelederen dames en heren die hen vertegenwoordigen. Die dames en heren hoeven geen kloof te dichten met de inwoners, zoals zo vaak wordt beweerd – die raadsleden zijn de inwoners.

De beeldvormende avond wordt komende donderdag gehouden in het bestuurscentrum in Sint-Oedenrode en begint om 19.30 uur. De bijeenkomst is tot 21.45 uur thuis online te volgen. Rond die tijd gaan deelnemers in groepjes uiteen en stopt de stream.