‘Maak boe-roepers verantwoordelijk’

‘Voel je verantwoordelijk’

Boze burgers laten luidkeels weten wat er allemaal niet moet gebeuren en daardoor wordt het voor gemeenten steeds moeilijker om wat dan ook voor elkaar te krijgen. Mogelijke oplossingen: geef die mopperaars verantwoordelijkheid en laat mensen meepraten die profijt hebben van een nieuw plan.

In de drie grootste kernen van Meierijstad komen openbare toiletten. Geen overbodige luxe, want werkelijk duizenden inwoners durven amper in die dorpscentra te flaneren, te shoppen of uit te gaan. Het gaat om mensen met specifieke vormen van darmkanker, bekkenbodeminstabiliteit, een overactieve blaas of mensen die bijvoorbeeld door ouderdom incontinent zijn. En dan zijn er nog de rolstoelgebruikers die in nogal wat warenhuizen en horecazaken te smalle toiletten aantreffen.

In één van de drie dorpen, Sint-Oedenrode, krijgen wethouder en ambtenaren het maar niet voor elkaar om een locatie te vinden. Of nee: met groot gemak werden diverse plekken gevonden, maar steeds mokken omwonenden. ‘Niet hier!’

Horendol

Het zal voor veel raadsleden, wethouders, burgemeesters, ambtenaren en ook projectontwikkelaars herkenbaar zijn: of het nu gaat om een openbaar toilet, een windturbine, een opvanglocatie voor asielzoekers, een weg of nieuwe huizen: tegenstanders staan in de rij bij inspraakbijeenkomsten en omgevingsdialogen. En als ze daar hun zin niet krijgen, dan is de weg naar de Raad van State snel gevonden. Waar ze horendol worden van al die bezwaarprocedures.

Het is de schuld van de generatie die zo rond de jaren zestig en zeventig omwille van radicale democratisering gezag en autoriteiten bestreden. Daar hadden ze best gelijk in, maar wat dan wel weer jammer is: ze ruilden de inderdaad onwenselijke onderdanigheid in voor individualisme en dat individualisme verwerd tot een werkelijk stuitend egoïsme.

‘Het kan wel zijn dat zo’n openbaar toilet verlichting biedt aan duizenden mensen, maar dat ding komt niet in de buurt waar ik woon!’ ‘Tuurlijk moeten we vluchtelingen opvangen, maar niet hier!’ En: ‘Kan wel zijn dat er woningnood is, maar een nieuwe woonbuurt mag niet mijn vrije uitzicht verknallen’.

Jaren geleden mocht ik ooit een bijeenkomst leiden over zo’n bouwplan. Een dame liet weten dat ze uitkeek op een prachtig weiland en dat het heus niet ging om het uitzicht vanuit haar woonkamer – nee, ze kwam op voor ‘de waarde van dat weiland’. Ik vroeg wat er op de plek van haar huis te vinden was, voordat het een huis was. ‘Een weiland’, giechelde ze.

Dit is geen pleidooi om omgevingsdialogen, inspraak, invloed en zeggenschap in de ban te doen. Dit is een pleidooi om al die ‘Niet hier’-burgers verantwoordelijk te maken. Waar moet die toilet dan wél worden geplaatst? Waar gaan we die huizen dan wél bouwen? En o ja: welke plek u ook kiest, u gaat mee naar de omwonenden van die locatie en gaat met hen in gesprek. Zie samen maar te bepalen wat de meest geschikte of, vooruit, de minst ongeschikte locatie is.

Gemeenteraden en colleges van burgemeester en wethouders tonen zo begrip voor mitsen en maren, maar zijn tegelijkertijd standvastig. Die wc komt er. Die nieuwe huizen komen er. Die vluchtelingen gaan we opvangen. Binnen die niet te onderhandelen kaders is er ruimte voor debat, invloed en zelfs zeggenschap – maar die kaders zijn onomstreden. Die blijven.

Consequenties

Wat daarbij helpt: zorg ervoor dat mensen meepraten die belang hebben bij die gemeentelijke plannen. Het is voor omwonenden een stuk lastiger om zo’n toilet in de ban te doen als ze recht tegenover iemand zitten die van zo’n voorziening afhankelijk is. Zelf mocht ik onlangs een omgevingsdialoog organiseren en leiden voor een fors woningbouwplan en toen kreeg mijn opdrachtgever met enige moeite iemand aan tafel die twee volwassen, woningzoekende zonen in huis heeft. ‘Dus u zit hier te mopperen dat er in de zomer een paar uur per dag heel misschien wat schaduw in uw tuin komt van een te bouwen appartementencomplex en daarom moet mijn 28-jarige zoon nog een jaar of acht bij zijn ouders wonen? Goh.’

Bij omgevingsdialogen en andere vormen van inspraak gaat het alsmaar over omwonenden. Zelden of nooit komen de mensen aan het woord voor wie de gemeente zo’n plan maakte. Zoals gemeenten net zo zelden of nooit de participerende tegenstanders verantwoordelijk maakt voor de consequenties van hun weerstand.

Dat moesten we maar eens gaan doen. We trekken daarmee stagnerende plannen uit het slop. Maar nog belangrijker: we versterken de democratie. Want democratie kan niet zonder mensen die meepraten én verantwoordelijkheid nemen.