Niks mis met een beetje polarisatie

Raadsleden van negen van de tien partijen hingen gisteravond aan de lippen van filosoof Bart Brandsma. In anderhalf uur bracht hij het thema polarisatie terug tot een relatief eenvoudig ‘denkkader’.

Polarisatie heeft een negatieve bijklank en dat is grotendeels terecht. ‘Als polarisatie leidt tot tegengestelde groepen die zo groot zijn dat er geen midden meer is, dan komen beschaving en democratie onder druk te staan’, klonk het aan het einde van de avond waarschuwend.

[tekst gaat verder onder de foto]

Bart Brandsma gisteravond tijdens zijn presentatie

Maar tegelijkertijd hoort polarisatie, oftewel wij-zij-denken, juist bij de democratie. En sowieso doet iedereen er in meer of mindere mate aan, legde Brandsma met pakkende voorbeelden uit.

‘Mijn schoonfamilie is vreselijk’, ‘de managers van dit bedrijf snappen de werkvloer niet’ en ‘vrouwen kunnen niet goed inparkeren’ – het zijn onschuldige of schijnbaar onschuldige vormen van de ene groep tegenover de andere.

Pushers en joiners

Polarisatie heeft aanjagers nodig. Of, in het denkkader van Brandsma: pushers. Greta Turnberg, Donald Trump, Nelson Mandela, Mark van de Oever (van Farmers Defence Force): stuk voor stuk pushers.

Die pushers bestaan bij de gratie van min of meer gelijkgestemden. Joiners noemt Brandsma ze. Die zijn minder fanatiek dan de pushers, maar zijn van die voorlieden wel gecharmeerd. Veel gehoorde uitspraak van de joiners: ‘Ik ben het echt niet eens met alles wat ie zegt, maar hij heeft wel een punt’.

Stille midden

En dan is er nog het stille midden. De groep mensen die onverschillig staat tegenover wat er tussen de groepen afspeelt (‘Ze zoeken het maar uit’), die er genuanceerde meningen op na houdt of die professioneel beide groepen even lief wil vinden: handhavers en burgemeesters bijvoorbeeld, zij horen er vanuit hun taak voor iedereen te zijn.

[tekst gaat verder onder de afbeelding]

Bron: Insidepolarisation.nl

De polarisatie – of beter de pusher – heeft brandstof nodig. De media bieden het enthousiast aan, want een televisieprogramma vol mensen uit het stille midden is slaapverwekkend.

Overigens kan iemand een pusher zijn als het om windturbines gaat, een joiner bij het thema migratie en lid van het stille midden bij de discussie over wel of geen zebrapaden. Dat u niet denkt dat u altijd bij één groep hoort. Dat horen wij van Hart ook niet.

Bruggenbouwers

Het is cynisch maar waar: zo nu en dan staan er bruggenbouwers op en die worden door de tegenover elkaar staande pushers gedoogd omdat hun inzet aandacht genereert en dus brandstof. Het komt vaak niet van het bouwen van bruggen, de bouwers leveren slechts een podium voor de tegenpolen.

Tot zover de samenvatting van hoe polarisatie er volgens Brandsma uitziet. Waarbij Hart beseft dat het voorgaande een zorgwekkend relaas lijkt. Dat is niet zo. ‘Pushers zijn de motor van de democratie’, stelde Brandsma vast. De raadsleden van Hart, niet te beroerd om zo nu en dan een thema, standpunt of probleem al pushend de agenderen, haalden opgelucht adem.

Luisteren

‘Maar de laatste jaren loopt het uit de hand’, aldus de filosoof. ‘Het is tegenwoordig namelijk wel heel gemakkelijk om brandstof te geven. Waar je tientallen jaren geleden avonden lang stencils stond te draaien in een keldertje en die ook nog eens moest verspreiden, bieden sociale media de mogelijkheid om heel snel heel veel mensen te bereiken.’

Daar komt nog eens bij dat de sociale media vooral leiden tot meningen verkondigen en niet tot dialoog. Brandsma: ‘We leren op school om onze mening te geven, maar we zijn verrekte slechte luisteraars’. En dat knoopten de raadsleden, waaronder die van Hart, in hun oren.